مروری بر جایگاه مناطق آزاد در نظریات علمی و اسناد توسعه (مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تبریز

10.22034/gahr.2023.398663.1881

چکیده

مناطق آزاد در بیان کلی، مناطقی هستند که به دلیل داشتن برخی امتیازات موقعیتی و برخی قوانین خاص تشویقی محمل ورود سرمایه و سرمایه‌گذار بوده و به عنوان دروازه صادرات و در کل دروازه‌ای برای اهداف توسعه به حساب می‌آید. این مناطق در سراسر جهان طی یک دوره زمانی نسبتا طولانی تکوین یافته و توانسته است به عنوان ابزاری در خدمت اقتصاد کشورها ایفای نقش نماید. این مناطق انواع مختلفی را شامل می‌شود، که یکی از انواع آن‌ها مناطق آزاد تجاری- صنعتی می‌باشد. در این پژوهش به صورت مروری به بررسی نظریات علمی پشتیبان ایجاد و فعالیت مناطق آزاد، نظیر تئوریهای تجارت بین‌الملل و جایگاه این مناطق در اسناد قانونی و توسعه ایران پرداخته شده است. در ادامه تاریخچه پیدایش و رشد این مناطق در جهان و متعاقب آن در ایران ارائه و بحث شده است. در نهایت عملکرد این مناطق بر اساس نتایج پژوهش‌ها و تحقیقات و همچنین دلایل این عدم موفقیت، با تأکید بر منطقه آزاد ارس مورد بررسی واقع شده است. روش انجام پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و از اسناد کتابخانه‌ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که منطقه آزاد ارس به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود از پتانسیل بالایی در جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی برخوردار می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A review of the free zone situations in scientific theories and development documents (Case Study: Aras Free Zone)

نویسنده [English]

  • Ali Lotfali zadeh Lahroudi
Tabriz University
چکیده [English]

In general terms, free zone areas are considered as export gateways and development purpose, as well as the entry point for investors as a result of having some situational privileges and some special incentive laws. These areas around the world have been developed over a relatively long period of time and have been able to play a role as a tool in the service of countries' economies. These zones include different types, one of which is free commercial-industrial zones. In this research, the scientific theories supporting the creation and activity of free zones, such as international trade theories and the place of these zones in Iran's legal and development documents, have been reviewed. In the following, the history of the emergence and growth of these regions in the world and subsequently in Iran is presented and discussed. Finally, the performance of these areas has been investigated based on the results of studies and investigations, as well as the reasons for this lack of success, with an emphasis on Aras Free Zone. The method of this research is descriptive-analytical and library documents are used. The research results show that Aras Free Zone has a high potential in attracting domestic and foreign investments due to its special geographical location.

کلیدواژه‌ها [English]

  • development documents
  • free zones
  • foreign investment
  • Aras free zone
ابراهیم زاده، عیسی؛ آقاسی زاده؛ عبدالله(1390). تاثیر منطقه آزاد چابهار بر توسعه گردشگری حوزه نفوذ آن با بهره­گیری از مدل رگرسیون و آزمون Test-T. مجله جغرافیا و توسعه، ۹ (۲۱)، ۵-۲۶.
 اسفندیاری، علی اصغر؛ مقدس حسین زاده، سمیره؛ دلاوری، مجید(1387). ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تاثیر آن در توسعه اقتصادی این مناطق. پژوهشنامه اقتصادی، ۸ (۲۸)، ۱۱۹-۱۴۶.
 برهانی، حمید(1387). مناطق آزاد و تاثیر آن در اقتصاد داخلی. فصلنامه بانک صادرات ایران، شماره 47 .
پورجعفر، محمدرضا؛ محمودی نژاد، هادی(1386). توسعه گردشگری و مناطق آزاد. ماهنامه راه و ساختمان، شماره 44.
التجائی، ابراهیم(1388). مناطق آزاد تجاری و صنعتی: ابزار راهبرد توسعه صادرات در مقایسه با سه کشور دیگر آسیایی. پژوهشنامه اقتصادی، ۹ (33)، ۱۸۹-۲۲۲.
تحققی، مهدی (1386). تحلیلی بر وضعیت مناطق آزاد و ویژه در ایران. دو ماهنامه بررسی های بارزگانی، شماره ۲۳(207)، ۲۳-۴۰.
تقی زاده، خدیجه(1389). عملکرد مناطق آزاد تجاری - صنعتی کشور در چهار سال اول برنامه چهارم توسعه. ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، ۱۰(۹)، ۱۲۳-۱۳۲.
جبارزاده، فاطمه(1387). مناطق آزاد تجاری- صنعتی در آیینه قانون. ماهنامه مناطق آزاد، ۶ (۱۹۰).
رضایی، مهدی(1386). بررسی وضعیت مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران از منظر برخی اهداف مورد انتظار از مناطق آزاد. دوماهنامه بررسی­های بازرگانی، 207، ۴-۱۵.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ وجدانی طهرانی، هدیه؛ علی رازینی، ابراهیم (1388). ارزیابی و اولویت­بندی مناطق آزاد تجاری ایران با استفاده از روش MADM . فصلنامه مدرس علوم انسانی، ۱۳(62)، ۱۴۳-۱۶۶.
رهنورد، فرج اله(1389). عوامل موثر بر عملکرد مناطق آزاد تجاری - صنعتی ایران. فصلنامه مدیریت و توسعه، ۲۳(۲)، ۴۵-۵۹.
شاددل، آمنه (1386). ویژگی­ها و عملکرد مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران. دوماهنامه بررسی های بازرگانی، ۲۳، ۱۶-۲۷.
صدیقی، کورس (1384). پارادایم نوین مناطق آزاد؛ الگوی کارکردی و نقش­پذیری جدید مناطق آزاد در ایران. ماهنامه بورس، 47، ۱۰-۱۷.
 عباسی اسفنجانی، حسین؛ میرزائی، حسین؛ احمدی کمالی، مهدیه(1395). بررسی عملکرد منطقه آزاد تجاری -صنعتی ارس از منظر صادرات. نشریه بررسی­های بازرگانی، شماره 81 .
 عزیزیانی فر، جمال؛ قاسمی، زینب (138۶). توجیه اقتصادی- اجتماعی ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی در استان کردستان. فصلنامه زریبار، 64، ۲۷۵.
فلاح پور،  سجاد؛ حسین پور، اکبر؛ آزادمرد، رضا (1397)، بررسی جایگاه شهر جهانی در مدیریت شهری کلانشهر تبریز، جغرافیا و روابط انسانی، 1(2)، 273-293.
 فیضی، کامران (137۳). تجزیه و تحلیل عملکرد مناطق آزاد تجای- صنعتی در ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت(بهبود و تحول)،  (۴)۱۳،۱۰۵-۱۴۰
گوگردچیان، احمد؛ طیبی، سیدکمیل؛ امینی، فاطمه(1389). اثر جریان ورودی سرمایه­گذاری مستقیم خارجی بر صادرات غیرنفتی در مناطق آزاد تجاری ایران(1387-1375). مجله سیاست­گذاری اقتصادی، ۲(۳)، ۲۱-۴۳ .
لطیفی، غلامرضا؛ امین آقایی، مهرناز(1385). جایگاه مناطق آزاد در برنامه­ریزی منطقه­ای ایران. فصلنامه علوم اجتماعی، ۱۳(۳۶)، ۷۲-۱۰۶ .
محمدی راد، مهدیه(1387). مناطق آزاد ایران در باتلاق صادرات. فصلنامه بانک صادرات ایران، 47، ۲۹.
 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی(1374). دلایل عدم موفقیت مناطق آزاد در ایران.
معاونت حقوقی ریاست جمهوری(1394). مجموعه قوانین و مقررات مناطق آزاد تجاری، صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی.
ممی پور، سیاب؛ بشارتی، زهرا؛ بهبودی، داوود (1393). بررسی و اولویت­بندی عوامل جذب سرمایه­گذاری در منطقه آزاد انزلی. مجله اقتصادو توسعه منطقه­ای، ۲۰(۷)، ۱۳۴-۱۶۳ .
موسایی، میثم؛ عزیزیانی فر، جمال(1387). توجیه اقتصادی ایجاد مناطق آزاد تجاری در کردستان. دوماهنامه بررسی­های بازرگانی، (۶)۳۲، ۷۲-۸۳.